به نظر شما، آيا براي لذت بردن از تماشاي آسمان نياز به تلسکوپ داريد؟
جواب به سوالي که در بالا پرسيدم، خيلي مهم و اساسي است. نکته مهم اين است، که براي لذت بردن از تماشاي آسمان، نيازي به تلسکوپ نداريد. زيبايي هاي آسمان با چشمان غيرمسلح بهتر ديده مي شوند، تا با استفاده از تلسکوپ. حتي استفاده از دوربين دوچشمي لذت بخش تر از تلسکوپ است. يکي از دلايلم براي اين حرف اين است که وقتي ابزار شما براي رصد قدرتمند شود، ميدان ديد شما کمتر خواهد بود. با استفاده از تلسکوپ هاي بسيار قوي شما تنها مي توانيد بخش خيلي خيلي کوچکي از آسمان را مشاهده کنيد.
اگر با اين توضيحات شما هنوز مصمم به خريد تلسکوپ هستيد، پس بايد نکات زير را در نظر بگيريد
اگر حتماً مي خواهيد تلسکوپ بخريد و تصميم قطعي خود را در اين زمينه گرفته ايد، بگذاريد ابتدا پيشنهادهايي در اين باره خدمت شما بدهم. قبلاً از اينکه جعبه تلسکوپ جديد خود را باز کنيد، بايد مطمئن باشيد که درباره صورتهاي فلکي به قدر کافي اطلاعات داريد، در غير اين صورت شما نمي توانيد چيزي در آسمان پيدا کنيد و تلاشتان براي استفاده از تلسکوپ بيهوده خواهد بود و پس از مدتي با سرخوردگي تلسکوپتان را درون جعبه اش بر مي گردانيد و آن را درگوشه اي از انباري قرار مي دهيد.
اعداد
چندين عدد درباره هر تلسکوپ وجود دارد، که بعضي از خصوصيات آن را مشخص ميکنند، که شما با آگاهي از آنها مي توانيد تصميم بگيريد که چه تلسکوپي مورد نياز شما است و مي توانيد آن را بخريد.
اولين عدد فاصله کانوني (Focal Length) است، که نشان دهنده فاصله آيينه يا عدسي شيئي تا چشمي (عدسي چشمي) تلسکوپ است.
هر چه فاصله کانوني در يک تلسکوپ بيشتر باشد، به همان اندازه قدرت آن بيشتر خواهد بود، اما اين را هم در نظر بگيريد که اين قدرت زياد تصاوير شما را تارتر مي کند و همين طور برعکس، هر چه فاصله کانوني در يک تلسکوپ کمتر باشد، قدرت آن کمتر است ولي تصاوير آن باوضوح و روشنايي بيشتر است. نمي توانم به طور مشخص به شما بگويم که چه فاصله کانوني براي شما خوب است، زيرا اين کاملاً به سايز آيينه يا عدسي شيئي تلسکوپتان و نيز هدفي که شما از خريدن تلسکوپ داريد بستگي دارد.
عدد بعدي که در هر تلسکوپ از آن استفاده مي شود، نسبت کانوني (Focal Ratio) نام دارد. نسبت کانوني زياد نشان دهنده اين است که فاصله کانوني تلسکوپ شما زياد است. اين نسبت را به صورت f/4 يا f/6 يا f تقسيم بر هر عددي نشان مي دهند. به عنوان مثال f/8 نسبت کانوني زيادي است و در اصطلاح آن را "کُند" مي خوانيم.، اگر شما به دنبال داشتن يک تلسکوپ با قدرت بزرگنمايي بالا مي باشيد، تلسکوپي با نسبت کانوني f/8 براي شما مناسب خواهد بود. در مقابل نسبت کانوني F/4 بسيار پايين است و آن را در اصطلاح "سريع" مي خوانيم، اگر هدف شما از خريد تلسکوپ عکاسي از آسمان شب است و يا نياز به داشتن تصاويري روشن و واضح داريد، تلسکوپي با اين نسبت کانوني مناسب شما خواهد بود.
آخرين عدد مهمي که بايد در مورد تلسکوپها از آن آگاهي داشته باشيد، قطر آيينه يا عدسي شيئي تلسکوپ است. هر چه قطر آيينه يا عدسي شيئي تلسکوپتان بيشتر باشد، توان جمع آوري نور آن بالا خواهد رفت و در نتيجه اجرام کم نورتر را بهتر مي توانيد رصد کنيد. اين عدد معمولاً با واحد اينچ يا ميليمتر بيان مي شود و در گفتگوهاي معمولي وقتي مي گويند "فلان تلسکوپ اينقدر اينچ است" منظور همين قطر آييئه يا عدسي شيئي تلسکوپ مي باشد.
تلسکوپ 4 اينچ براي شروع مناسب است و همين طور ارزان قيمت تر از تلسکوپ هاي اينچ بالاتر است. با اين تلسکوپ مي توانيد اجرامي مانند حلقه هاي زحل و ابرهاي مشتري را رصد کنيد.
بزرگنمايي
بزرگنمايي، يکي ديگر از اعدادي است که در مورد تلسکوپ ها به کار مي رود. ولي آن را از 3 عدد قبلي جدا کردم و اهميت آن از اعداد قبلي کمتر است و نيازي نيست که در هنگام خريد تلسکوپ به آن دقت کنيد. به خاطر اينکه يک تلسکوپ مي تواند چندين بزرگنمايي داشته باشد.
وقتي تلسکوپي را مي خريد، به احتمال زياد همراه با آن چندين "چشمي" (عدسي چشمي) به شما خواهند داد. هر کدام از اين چشمي ها داراي عددي هستند که بر روي آن نوشته شده است. اين عدد فاصله کانوني عدسي چشمي است. براي به دست آوردن قدرت بزرگنمايي تلسکوپتان کافي است که فاصله کانوني تلسکوپ را بر فاصله کانوني چشمي تقسيم کنيد.
به عنوان مثال اگر تلسکوپي داراي فاصله کانوني 910 ميليمتر و چشمي آن داراي فاصله کانوني 25 ميلمتر باشد، بزرگنمايي اين تلسکوپ به همراه چنين چشمي برابر است با حاصل تقسيم 910 بر 25 که تقريباً برابر 36 خواهد بود. به اين ترتيب قدرت بزرگنمايي اين تلسکوپ 36 است و يا به عبارتي ديگر اجرام توسط اين تلسکوپ 36 برابر مي شوند.
شما مي توانيد از لنزهاي معروف به بارلو (Barlow lens) نيز استفاده کنيد. اين لنزها بسته به نوعشان قدرت بزرگنمايي تلسکوپ را 2 برابر يا 3 برابر خواهند کرد.
يک مثال ديگر در اين زمينه موضوع را براي شما بيشتر روشن خواهد کرد. فرض کنيد تلسکوپي با فاصله کانوني 910 ميليمتر داريم که فاصله کانوني چشمي آن 4 ميلمتر است. به اين ترتيب بزرگنمايي اين تلسکوپ از تقسيم 910 بر 4 به دست خواهد آمد که تقريباً برابر است با 227. يعني اجرام توسط اين تلسکوپ 227 برابر ديده مي شوند. اگر در اين تلسکوپ با اين شرايط از لنز بارلويي با قدرت بزرگنمايي 2 برابر استفاده کنيد، قدرت بزرگنمايي تلسکوپ شما درمجموع برابر 454 خواهد شد. بايد توجه داشته باشيد که اگر قطر آيينه يا عدسي شيئي تلسکوپتان به قدر کافي بزرگ نباشد، براي اجرامي که در فواصل دور قرار دارند با چنين بزرگنمايي تصويري ناواضح و تار خواهيد داشت.
انواع تلسکوپ ها
سه نوع اصلي تلسکوپ وجود دارد. تلسکوپهاي سنتي از دو عدسي ساخته شده اند که در دو انتهاي يک لوله قرار دارند. در اين نوع تلسکوپها، عدسي که از چشم شما دورتر است را عدسي شيئي مي خوانند، دليل اين نامگذاري به اين خاطر است که اين عدسي به طرف شيئي است که مي خواهيد آن را رصد کنيد. اين تلسکوپ ها را شکستي مي نامند. به خاطر قدرت زياد آنها انواع کوچک اين نوع تلسکوپها مفيدتر از تلسکوپهاي ديگر است ولي در عوض تلسکوپهاي شکستي بزرگتر، سنگين و زمخت هستند و استفاده از آنها کمي سخت خواهد بود.
نوع ديگري از تلسکوپ نيز وجود دارد، که معمولاً تلسکوپهاي با سايز بالا از اين نوع هستند. که به تلسکوپهاي بازتابي معروفند و در اين نوع از تلسکوپ به جاي عدسي شيئي از آيينه اي استفاده مي شود. اين تلسکوپها ظاهري شبيه به يک سطل دارند که انتهاي اين سطل، آيينه اي قرار دارد. اگر شما تمايل به داشتن تلسکوپي بزرگ داريد، اين نوع از تلسکوپها انتخاب خوبي هستند.
نوع سوم تلسکوپ، تلسکوپهاي کاتاديوپتريک است، که ترکيبي است از تلسکوپهاي بازتابي و شکستي. که همين امر باعث شده که خصوصيات مثبت دو نوع قبلي از تلسکوپها را دارا باشد و همچنين اکثر نقاط منفي آنها را اصلاح کرده است ولي در عوض قيمت بسيار بالايي دارند. اگر قدرت خريد همچنين تلسکوپي را داريد، مطمئن باشيد که انتخاب خوبي کرده ايد. اين نوع از تلسکوپها بر خلاف انتظار اکثر مردم داراي لوله هاي بلند و کشيده اي نيستند و در آنها هم از آيينه و هم از عدسي استفاده شده است.
شبيه ساز تلسکوپ
براي درک و آشنايي بيشتر با اين درس اين جلسه بهتر است از شبيه سازي که در اينجا قرار دارد استفاده نماييد. ولي قبل از آن بهتر است که ترجمه کلمات انگليسي اين شبيه ساز را در زير ببينيد.
Telescope = تلسکوپ
Focal Length = فاصله کانوني
Aperture = قطر آيينه اصلي
Eyepiece = چشمي
Apparent FOV = ميدان ديد ظاهري
NO Barlow = بدون استفاده از لنز بارلو
2X Barlow = با استفاده از لنز بارلو 2 برابر
Object Date= جسم مورد رصد
Moon = ماه
Half Moon = ماه نيمه
Mars = مريخ
Jupiter = مشتري
Saturn = زحل
Size = سايز
Percent FOV = درصد ميدان ديد
Magnification= قدرت بزرگنمايي
Focal Ratio = نسبت کانوني
True Field = ميدان ديد حقيقي
Effective Focal Length = فاصله کانوني موثر
Exit Pupil = مردمک خروجي
Field Stop = ميدان بند
