نيروگاه چرنوبيل

خبر فاجعه خيلي مختصر ونا مفهوم ، بعد از چند روز در سراسر جهان پخش گرديد. اما دراتحاد جماهير سوسياليستي شوروي! همچون همه نظام هاي خودکامه مردم از کم و کيف آن فاجعه وحشتناک آگاه نشدند. شايد هنوز نيز وارثين نظام خودکامه استاليني از فاش کردن علل فاجعه ابا داشته باشند.
بر اساس گزارش خبرگزاري دولت شوروي در ساعت 23 /1 بعد از نيمه شب روز 25 آپريل سال1986 بسب اختلال درسيستم سرد کننده آب ، نيروگاه چرنوبيل در اوکراين درهشتاد مايلي کيوف ، منفجر مي گردد! برمبناي نظر کارشناسان بدنبال يک سري فرآيند هاي زنجيره اي راکتور شماره چهار نيروگاه متلاشي و با کنده شدن درپوش راکتور ، گلوله آتشيني به شعاع بيست متر از درون راکتور به هوا پرتاب ميگردد.
طبق گزارش دولت شوروي تعداد کشته شدگان در زمان وقوع انفجار30 نفر بودند! و تا شعاع 30 مايلي محل حادثه 135000 نفر ميز مجبور به نقل مکان شدند.
گزارشات بعدي کارشناسان سازمان ملل متحد حاکي از اين است که در مرحله اول هشت هزار نفر مبتلا به سرطان تشخيص داده شدند که بسبب نبودن امکانات کافي در کشور براي معالجه و کيموتراپي به انگلستان ، امريکا و ايتاليا اعزام گرديدند.
آزمايش هاي انجام شده بر روي کساني که در محيط آلوده در معرض مواد راديو اکتيو قرار داشتند و يا در مجاور آن زندگي ميکردند نشان داد که ضريب هوشي آنها به مقدار قابل توجهي کاهش يافته و در ساختار دي ان ا آنان اختلالاتي بوجود آمده که اثرات آن در نسل هاي متوالي نيزادامه خواهد داشت.
آمارگيري از احشام تلف شده و آسيب ديده بسبب شمار بسيار آنها هرگز ممکن نشده است.
آب روخانه ولگا بزرگترين رود سراسري اتحاد شوروي آلوده به مواد راديو اکتيو گرديد.
مواد راديو اکتيو در وضعيت سکون هوا تا شعاع سي مايلي محل انفجار پخش و ابر هاي حاوي راديو اکتيو ناشي از انفجار ، بخش وسيعي از آسمان بلاروس را پوشش داد.
هفتاد در صد از مواد راديو اکتيو پخش شده در فضا در بدن انسان و عناصر زنده طبيعت جذب ميگردند.
سبزيجات ، ميوه جات ، شيراحشام تا کشور بلاروس در همسايگي اوکراين بعد از گذشت 20سال هنوز به مواد راديو اکتيو آلوده هستند.
شهر ها و روستاهايي که در محدوده نفوذ مواد راديو اکتيو قرار داشتند آسيب ديده و از ساکنين خالي شده اند. معدود ساکنين فعلي آن ها که اجباراٌ به منازل نيمه ويران خويش باز گشته اند افراد مسني هستند که توان و امکان انتقال از محل خود را ندارند و ناچار به اقامت در محل هاي آلوده مي باشند. آنها مجبور هستند از موادي تغذيه کنند که آلوده به مواد راديو اکتيو است. انسان هاي رنج ديده و بيماري که عموماٌ درمانده و معلول بوده و هر لحظه در انتظار مرگ دردناک خويش مي باشند.
مواد راديو اکتيو ساطع شده از راکتور شماره چهار نيروگاه چرنوبيل معادل سي يا چهل برابر مجموع مواد راديو اکتيو دو بمب اتمي هستندد که در سال 1945 بر فراز دو شهر هيروشيما و ناکازاکي ژاپن فرو ريخته شده اند.
بنا بر نظر کارشناسان محيط زيست ، هزاران سال طول خواهد کشيد تا مناطق آلوده شده در اوکراين و بلاروس دوباره پاک و براي زيست موجودات زنده آماده شوند.
مجموعه اين مصائب ناشي از ضعف مديريت و ناکافي بودن آموزش کارکنان نيروگاه ، طراحي نا ايمن راکتور هاي آر - بي - ام - کا و ضعف تکنولوژيکي و کافي نبودن تجهيزات کنترل و سيستم هاي متوقف کننده اضطراري بوده است.
در تمام کارخانجاتي که سيستم هاي کنترل کننده به پروسه توليد نظارت دارند همواره دو عامل در چگونگي عملکرد کارخانه اثر گذار مي باشند. اول اشتباهات و ناکارآمدي کارکنان. دوم ميزان حساسيت و دقت کنترل کننده ها.
در کارخانجات معمولي ، حتي در واحد هاي توليد آمونياک که توليد در حرارت و فشار خيلي بالا انجام ميشود درصورت بروز خطر ميتوان به سرعت سيستم هاي توليد را از کار باز داشت ، ولي اين کار در نيروگاه هاي هسته اي با سرعت امکان پذير نمي باشد و اشتباهات انساني بايد بوسيله سيستم هاي کنتزل کننده دقيق جبران شود.
سيستم هاي سرد کننده نيروگاه هاي هسته اي يکي از حساس ترين و خطر آفرين ترين قسمتهاي نيروگاه ميباشند ، عواملي که مجموعاً مسؤل انفجار نيروگاه چرنوبيل بودند اشتباهات انساني و و عمل نکردن به موقع سيستم هاي کنترل کننده راکتور آر - بي - ام - ک بودند. در اين سيستم به منظور افزايش ميزان توليد الکتريسيته به جاي استفاده از جاکت هاي آب سرد براي خنک کردن جداره راکتور به منظور زودودن گرماي درون راکتور ، از روش آب جوشان با توليد بخار که جداره راکتور را خنک مي کند استفاده ميشود. در اين روش درصورتي که بهر علت ميزان توليد الکتريسيته از حد معين طراحي کاهش يابد راکتور از حالت پايداري خارج خواهد شد و چنانچه تجهيزات ايمني و کنترل کننده مؤثر و کافي وجود نداشته باشد حرارت دروني راکتور سريعاٌ افزايش يافته و با گرم شدن و جوشش آب جوشان حرارت جداره راکتور به مرحله بحراني خواهد رسيد و قادر نخواهد بود حرارت ناشي از فعاليت دروني راکتور را کاهش دهد. در اين وضعيت راکتور غير قابل کنترل مي شود. اين پديده در کنار عوامل ديگر يکي از مشکلات عمده اي بود که کارکنان نيروگاه چرنوبيل نتوانستند راکتور شماره 4 را از متلاشي شدن نجات دهند.
بعد از گذشت 20 سال از قطع فعاليت نيروگاه چرنوبيل هنوزمسأله چرنوبيل به عنوان يک مشکل جهاني مورد بحث ميباشد. ضرر و زيان ناشي از انفجار نيروگاه چرنوبيل در سال 1986 معادل 12.8 بيليون دلار تخمين زده شد. هم اکنون 200 تن کيک اورانيوم و تقريباٌ يک تن پلوتونيوم در سه راکتور باز مانده وجود دارند. براي پاک سازي خاکستر هاي حاوي مواد راديو اکتيو و تخليه سه راکتور بازمانده به منظور پايان دادن به نشت پرتوهاي راديو اکتيو ، به مناطق مجاور هفت کشور صنعتي و روسيه در يک اعانه خواهي بين المللي 768 ميليون دلار جمع آوري کرده اند.
تجهيزات و لوازم پاک سازي قرار است در سال 2007 آماده شود و اگر همه کار ها بر اساس برنامه تدوين شده پيش رود و از همان زمان نيز پاک سازي آغاز گردد طبق تخمين کارشناسان 100 سال طول خواهد کشيد تا رآکتورها پاک شوند. اما اين را بايد در نظر داشت که240000 سال زمان لازم است تا فعاليت تشعشعي پلوتونيوم در اعماق زمين متوقف گردد.

ذخايرکشف شده و احتمالي سنگ معدني اورانيوم (Yellow cake) يا کيک زرد ماده اي است که بعد از تصفيه سنگ معدني اورانيوم بدست مي آيد. در هر تن از سنگ معدني، حدود 500 گرم آن، کيک زرد است.
معمولاً 60 الي 70 درصد کيک زرد از دو ايزوتوپ اورانيوم که عبارتند از اورانيوم 235 و اورانيوم 238 تشکيل مي شود. نسبت اورانيوم 235 به اورانيوم 238، برابر با % 0.7 يا يک به 140 است.

در حقيقت اورانيوم 235 است که در راکتور هاي هسته اي براي توليد انرژي حرارتي مورد استفاده قرار مي گيرد. ولي براي اينکه بتوان اورانيوم 235 را فعال نمود ، لازم است که نسبت اين دو ايزوتوپ را از 0.7 درصد به 3.5 الي 5 درصد افزايش داد. اين پروسه را غني سازي مي نامند. يکي از طرقي که براي غني سازي بکار مي رود استفاده از دستگاه هاي سا نتريفيوژ است که از خاصيت گريز از مرکز استفاده مي کند. ( درماشين هاي خشک کني منازل عيناً از همين طريق براي خشک کردن لباس هاي تر استفاده مي شود.)
مخلوط کيک زرد داراي تشعشعات هسته اي نسبتاً ضعيفي است . ولي پس از غني سازي و قراردادن اين مخلوط دريک راکتور، با برخورد يک نوترون به هسته اورانيوم 235 ، آنرا شکسته وبه دو فلز سبکتر تبديل مي کند. ضمن اينکه مقداري انرژي حرارتي توليد مي شود، دو تا سه نوترون جديد نيز بوجود مي آيد. يکي از اين نوترون هاي توليد شده ضمن برخورد با هسته اورانيوم 235 مجدد اين پروسه را در مدت زمان بسيار کوتاهي ( کمتر از يک ميليونيوم ثانيه ) تکرار مي کند. در همان حال يکي ازنوترون هاي آزاد شده باقي مانده به هسته اورانيوم 238 برخورد کرده و آنرا تبديل به اورانيوم 239 که همان پلوتونيوم است، مي کند.

از اين پلوتونيوم براي ساختن بمب هاي هسته اي استفاده مي شود. به همراه اين واکنش هسته اي مواد راديو اکتيوي که همراه با تشعشعات فراوان و خطرناکي مي باشند باقي مي ماند. اين مواد براي هزاران سال به تشعشعات هسته اي خود که براي انسان، حيوان و نبات خطرناک است ادامه خواهد داد.
واحد تشعشعات اتمي " رم" يا Rem (Roentgen equivalent man) است. اين واحد مقدار تشعشي است که از لحاظ علم زيست شناسي برابر است با يک رونتگن تشعشعات اکس ري X Ray. "يک دهم" رم مقدار تشعشعي است که هر انسان در عرض يکسال مي تواند در معرض آن قرار گيرد بدون آنکه سلامتي اش به خطر افتد. مقدار 10 رم باعث تغييراتي اساسي در سلولهاي خوني انسان مي شود و به D.N.A صدمه مي زند.
اگر شخص در معرض 100 رم قرار گيرد، بيماري سرطان در او شروع مي شود، و اگر در معرض 200 رم قرار گيرد بيماري او شدت يافته وسريعاً سلامت خود را ازدست مي دهد.
اگر مردم در معرض 400 رم قرار گيرند، نصف آنها خواهند مرد. اگر در معرض 600 رم قرار گيرند همه آن مردم در مدتي کمتر از يکهفته تلف خواهند شد. به عنوان مثال، در انفجار نيروگاه اتمي چرنوبيل که در 26 آوريل، 1986 رخ داد، غبار راديواکتيوفضاي بسيار بزرگي را در غرب روسيه و شرق اروپا و جنوب کشورهاي اسکانديناوي و بخشي از مناطق اوکراين و بلاروس آلوده کرد. حد اقل 5/17 ميليون انسان در معرض تشعشات اتمي قرار گرفتند، و ضمناً بالغ بر 200 هزار نفر از مردم از محل هاي آلوده جا بجا گرديدند.